Araştırmacılar tarafından yapılan kapsamlı bir genetik çalışma, yeni doğan bebeklere özgü ve son derece nadir görülen bir diyabet formunun tek bir gen tarafından kontrol edildiğini ortaya çıkarmıştır. Pankreasın beta hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar, vücudun kan şekerini düzenlemek için gerekli olan insülin hormonunun üretimini tamamen sekteye uğratabilmektedir. Bu keşif, diyabet tedavilerine yönelik yeni araştırma yollarının açılmasında önemli bir adım teşkil etmektedir.
TMEM167A geninin kritik rolü
Yapılan araştırmalar, pankreasın beta hücrelerinin işlevselliğinin tamamen TMEM167A geni üzerine kurulu olduğunu göstermiştir. Bu gen, sadece insülin üretiminde değil, aynı zamanda sinir hücrelerinin fonksiyonunda da önemli bir rol oynamaktadır. Belçika’daki Brüksel Özgür Üniversitesi’nden diyabetolog Miriam Cnop, bu bulguların hastalık mekanizmalarını anlamak ve yeni tedavi yöntemlerini geliştirmek için olağanüstü bir fırsat sunduğunu belirtmiştir. Kök hücrelerden insülin üreten hücreler üretme yeteneği, araştırmacılara nadir diyabet formlarının yanı sıra diğer diyabet türlerinde beta hücrelerinde neyin işlevsiz hale geldiğini inceleme imkanı vermektedir.
MEDS sendromu ve genetik keşif
Uluslararası araştırma ekibi, altı aylıktan önce neonatal diyabet ve mikrosefali tanısı konmuş altı bebeğin genetik yapısını detaylı biçimde incelemiştir. Bu bebeklerin beşinde epilepsi de eşlik etmekteydi. Mikrosefali, epilepsi ve diyabet sendromu olarak bilinen bu kombinasyon, MEDS olarak kısaltılmakta ve son derece nadir görülmektedir; şimdiye kadar dünya çapında sadece on bir kişide kaydedilmiştir. Araştırma öncesinde, bu sendrom IER3IP1 ve YIPF5 olmak üzere iki farklı gen ile ilişkilendirilmişti. Hastalığın ortaya çıkması için, her ebeveynden birer kopya olmak üzere, genin iki mutasyona uğramış versiyonunun miras alınması gerekmektedir.
Üçüncü genetik neden olarak TMEM167A
Gen dizileme çalışmaları, TMEM167A geninin insülini bloke eden varyantlarının da aynı kalıtım modelini takip ettiğini ve bu nedenle MEDS sendromunun üçüncü genetik sebebi olduğunu ortaya koymuştur. TMEM167A geni, hem yetişkinlerde hem de bebeklerde, insanlar ve fareler dahil olmak üzere pankreas ve beyin genelinde aktif bir şekilde çalışmaktadır. Bu bulgu, söz konusu bebeklerin neden her iki organın fonksiyonunda da ciddi sorunlar yaşadığını açıklamaktadır. Exeter Üniversitesi’nden moleküler genetikçi Elisa de Franco, bebeklerde diyabete neden olan DNA değişikliklerini bulmanın, insülin yapımında ve salgılanmasında kilit roller oynayan genleri tespit etmek için benzersiz bir yol sunduğunu vurgulamıştır.
Laboratuvar çalışmaları ve hücresel bulgular
TMEM167A gen varyantının diyabete nasıl yol açtığını daha derinlemesine anlamak amacıyla, araştırmacılar geni insan pluripotent kök hücrelerinden çıkarmış ve bunu MEDS hastasının DNA’sından alınan varyantla değiştirmiştir. Kök hücreler daha sonra beta hücrelerine dönüşmeleri için uygun koşullara maruz bırakılmıştır. Gen varyantı bu dönüşüm sürecine doğrudan engel olmamakla birlikte, ortaya çıkan beta hücreler işlevsellikten oldukça uzak durmuştur. Glukoza maruz kaldıklarında, normalde salgılaması gereken insülini hiç salgılamamışlardır. Bu hücreler ayrıca, hücrenin içindeki malzemeyi taşıyan labirent benzeri yapı olan endoplazmik retikulumlarında meydana gelen bozulmalarla başa çıkamamış ve bu durum beta hücrelerin ölümüne yol açmıştır.
Tedavi ve gelecek araştırmalar
Bu araştırma bulguları, diyabet tedavilerinin geliştirilmesi açısından önemli bir temel oluşturmaktadır. Altı çocukta bu nadir diyabet türüne neden olan spesifik DNA değişikliklerinin bulunması, bilim insanlarını az bilinen TMEM167A geninin fonksiyonunu netleştirmeye ve insülin salgılanmasında oynadığı kilit rolü ortaya koymaya yöneltmiştir. Araştırmacılar, bu keşfin sadece nadir diyabet formlarının anlaşılmasına değil, aynı zamanda daha yaygın diyabet türlerinin tedavi edilmesine de katkı sağlayabileceğini düşünmektedir. Gelecek çalışmalar, bu gen varyantlarının neden olduğu hücresel hasarı tersine çevirmenin veya önlemenin yollarını araştıracak ve böylece etkilenen bebekler için yeni tedavi seçenekleri sunabilecektir.
deebi.net | Hayatın içinde…
