Bir damla aşı bir ömür etkiye sahip… Aşılar, modern tıbbın en güçlü koruma araçlarından biri olarak doğru zamanda, doğru dozla uygulandığında bulaşıcı hastalıklara karşı görünmeyen zırh oluyor. Bu görünmez zırhın en çok ihtiyaç duyulduğu dönem ise çocukluk çağı. Çünkü bu hassas süreçte kızamıktan çocuk felcine, zatürreden menenjite kadar pek çok ciddi hastalık tehdidiyle karşı karşıya kalmak mümkün. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen takvim doğrultusunda uygulanan çocukluk çağı aşıları, aynı zamanda toplumsal sağlığının da güvencesi.
Peki, hangi aşı neye karşı koruma sağlıyor? Hangi yaşta hangi aşılar uygulanıyor? Tüm bu soruları Sağlık Bilimleri Üniversitesi Prof. Dr. Cemil Taşcıoğlu Şehir Hastanesi Çocuk Kliniği Eğitim Sorumlusu Prof. Dr. Vefik Arıca’ya sorduk.
Aşılar, vücuda hastalık yapıcı mikrobun zayıflatılmış ya da öldürülmüş halini tanıtarak bağışıklık sisteminin bu mikrobu hafızaya almasını sağlıyor. Bu süreç, doğal enfeksiyon olmadan bağışıklık kazanılmasını sağlıyor.
Sağlık Bilimleri Üniversitesi Prof. Dr. Cemil Taşcıoğlu Şehir Hastanesi Çocuk Kliniği Eğitim Sorumlusu Prof. Dr. Vefik Arıca
“En etkili koruyucu sağlık uygulaması”
“Çocuklarda aktif olarak bağışıklık geliştirmek için özellikle yeni doğan döneminden itibaren çocukluk aşılamaları çok önemli” diyerek sözlerine başlayan Prof. Dr. Arıca, şöyle devam ediyor:
“Aşılama, hastalıklara karşı en etkili koruyucu sağlık uygulaması. Çocukluk çağı aşılamaları, birçok hastalığın tarihe gömülmesine neden oldu. UNICEF’in verilerine göre tüm çocuklar aşılanırsa, önümüzdeki 10 yıl içinde en az 25 milyon hayat kurtarılabilir.”
Prof. Dr. Arıca, aşıların bağışıklık sistemine nasıl yön verdiğini ve toplumu hastalıklardan nasıl koruduğunu şu sözlerle özetliyor:
“Aşılar, vücuda hastalık yapıcı mikrobun zayıflatılmış ya da öldürülmüş halini tanıtarak bağışıklık sisteminin bu mikrobu hafızaya almasını sağlıyor. Bu süreç, doğal enfeksiyon olmadan bağışıklık kazanılmasını sağlıyor. Çocukların henüz gelişmekte olan bağışıklık sistemlerini güçlendiriyor. Böylece toplum bağışıklığını artırıyor.”
Aşı takviminde önemli güncelleme
Türkiye’de çocuklar doğar doğmaz Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen takvim doğrultusunda aşılanmaya başlıyor. Bilimsel gelişmeler göz önünde bulundurularak hazırlanan bu takvim, büyük bir titizlikle uygulanıyor.
Türkiye’de çocukluk çağı aşılamaları 1985-1987 yılları arasında sistemli bir yapıya kavuşturuldu. O günden bu yana, dünyadaki bilimsel yenilikler yakından takip edilerek aşı hizmetleri sürekli güncelleniyor. Bu kapsamda geçtiğimiz günlerde yapılan bir yeniliği Prof. Dr. Arıca’dan öğreniyoruz:
“14 Nisan 2025 itibarıyla da Sağlık Bakanlığı’nın güncel çocukluk çağı aşı takviminde önemli bir değişiklik yapıldı. Böylece Hepatit B aşısı, beşli karma aşıya entegre edilerek altı bileşenli karma aşı (Hexavalent aşı) şeklinde uygulanmaya başlandı.”
.jpg)
[Grafik: TRT Haber]Hangi aşı, ne zaman yapılıyor?
Aşılar çocuklara belli aralıklarda, birkaç doz halinde bir takvime göre uygulanıyor. Hepatit B’nin ilk dozu doğumdan hemen sonra yapılıyor. Bebek iki aylık olduğunda ise sırasıyla altı bileşenli karma aşı (DaBT-İPA-Hib-HepB), Konjuge Pnömokok ve BCG (Verem) aşıları devreye giriyor.
Altı bileşenli karma aşının ve Konjuge Pnömokok’un ikinci dozları ise bebek 4 aylıkken yapılıyor. 12’nci ayda ise Konjuge Pnömokok aşısının üçüncü dozu, kızamık-kızamıkçık-kabakulak (KKK) ve suçiçeği aşılarına sıra geliyor.
Altı bileşenli karma aşının pekiştirme dozunun yapıldığı 18’inci ayda oral polio, yani çocuk felci aşısı ve Hepatit A da yapılıyor. 24’üncü ayda Hepatit A’nın ikinci dozu, 48’inci ayda kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısının ve beş bileşenli karma aşılarının pekiştirme dozu uygulanıyor. Çocuk 13 yaşına geldiğinde ise erişkin tipi tetanos-difteri aşısı yapılarak aşı takvimi tamamlanıyor.
.jpg)
[Grafik: TRT Haber]Hangi aşı, hangi hastalıktan koruyor?
Aşılarla ilgili en fazla merak edilen konulardan biri de çocukları hangi hastalıklara karşı ne kadar süre korudukları… “Hepatit B aşısı karaciğer enfeksiyonu ve siroza karşı genellikle ömür boyu koruyor” diyen Prof. Dr. Arıca, nadiren tekrar dozu gerektiğini ifade ediyor. Diğer aşılar ve koruma sürelerini ise şöyle sıralıyor:
“BCG aşısı, tüberküloz (verem) hastalığına karşı koruyor. Genellikle tek dozu ömür boyu yeterli oluyor. DaBT-İPA-Hib aşısı ise difteri, boğmaca, çocuk felci, menenjit ve zatürreye karşı bağışıklık kazandırıyor. DaBT aşısının bağışıklığı 10 yıl sürüyor. 13 yaş ve sonrası için tekrar doz gerekiyor. Konjuge Pnömokok aşısı, pnömokok bakterilerinin yol açtığı menenjit ve zatürreye karşı koruma sağlıyor. Oral polio aşısı, çocuk felcini önlemek için yapılıyor. Hepatit A aşısı, Hepatit A virüsünün neden olduğu karaciğer iltihabına karşı koruyor. Uzun süreli bağışıklık sağlıyor ve genellikle tekrar doza gerek olmuyor. Suçiçeği aşısı, suçiçeği ve komplikasyonlarına karşı koruma sağlıyor. Genellikle ömür boyu koruyor, tekrar doz nadiren gerekebiliyor. Kızamık-kızamıkçık-kabakulak (KKK) aşısı, bu hastalıklara karşı uzun süreli koruma sağlasa da tekrar dozu uygulanabiliyor.”
.jpg)
[Grafik: TRT Haber]“Aşılanmamış çocuklar hastalıklara daha açık hale geliyor”
Aşı takvimine uyum, toplum genelinde bağışıklık zincirinin oluşması açısından kritik bir rol oynuyor. Ancak son yıllarda bazı ailelerin çocuklarına aşı yaptırmaktan kaçınması hem bireysel hem de toplumsal sağlık açısından ciddi riskler doğuruyor. Prof. Dr. Arıca, bu konuda önemli bir uyarıda bulunuyor:
“Aşılanmamış çocuklar hastalıklara daha açık hale geliyor. Aşısız çocuklar enfeksiyonu yayarak bağışıklığı olmayan bireyler için risk oluşturuyor ve hastalığı yayabiliyorlar.”
Toplum bağışıklığını sağlamak ve salgınları önlemek için aşı takvimine tam uyum önemli. Ebeveynlerin, çocuklarını zamanında aşılatmaları hem kendi çocuklarının hem de toplumun sağlığını korumada kritik bir rol oynuyor. Çocuklarımızı sağlıklı bir geleceğe taşımak için aşı takvimine tam uyum en güçlü silahımız.
Aşıların yan etkileri ise ebeveynlerin endişe ettiği konuların başında geliyor. “Bilimsel veriler, rutin çocukluk çağı aşılarının güvenli olduğunu, ciddi yan etkilerin ise son derece nadir görüldüğünü açıkça ortaya koyuyor” vurgusu yapan Prof. Dr. Arıca, en sık görülen yan etkileri ise şöyle açıklıyor:
“Aşıdan sonraki ilk 24 saat içinde ateş ortaya çıkabiliyor. Genellikle 38-38.5 dereceyi geçmiyor. Aşı yerinde kızarıklık, şişlik ve hassasiyet oluşabiliyor. Ancak bu belirtiler birkaç gün içinde kendiliğinden geçiyor. Huzursuzluk, uykusuzluk ya da geçici iştahsızlık görülebiliyor. Özellikle karma aşılar sonrası yorgunluk ve halsizlik hissedilebiliyor.”
Aslında görülen tüm bu belirtiler bağışıklık sisteminin aşıya verdiği normal ve beklenen tepkiler. Peki, hangi yan etkilerde hekime başvurmak gerekiyor? Prof. Dr. Arıca soruyu, “Ateş 39.5 derecenin üzerine çıkarsa ya da 3 günden uzun sürerse, aşı yerinde şiddetli ağrı, sertlik, yaygın kızarıklık oluşursa, aşıdan sonra bilinç değişikliği, nöbet (havale) veya solunum güçlüğü gelişirse, çocuğun genel durumda belirgin bozulma fark edilirse mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalı” şeklinde yanıtlıyor.
Aşı takvimine uyum önemli
Türkiye’de aşıların ücretsiz, etkili ve yüksek güvenlik standartlarına uygun şekilde uygulandığının altını çizen Prof. Dr. Arıca, “Aşılar, çocukları ölümcül ve sakat bırakıcı hastalıklardan koruyan en etkili ve güvenli yöntemlerden biri” diyor ve uyarıyor:
“Toplum bağışıklığını sağlamak ve salgınları önlemek için aşı takvimine tam uyum önemli. Ebeveynlerin, çocuklarını zamanında aşılatmaları hem kendi çocuklarının hem de toplumun sağlığını korumada kritik bir rol oynuyor. Çocuklarımızı sağlıklı bir geleceğe taşımak için aşı takvimine tam uyum en güçlü silahımız.”
deebi.net | Hayatın içinde…
